سیم پیچی موتور کولر آبی
در این آموزش، ضمن معرفی کوتاه مدار موتور تکفاز، مطالبی را درباره سیم پیچی موتور تکفاز که در کولر آبی نیز به کار می‌رود، بیان می‌کنیم.
موتور کولر آبی اغلب از نوع تکفاز است. همچنین، نکته مهمی که درباره موتور کولر آبی وجود دارد، گران بودن آن است. به همین دلیل است که اغلب تعمیر و سیم پیچی موتور قدیمی نسبت به خریدن یک موتور جدید ترجیح داده می‌شود. در ادامه، روش سیم پیچی موتور تکفاز را بیان می‌کنیم.
قبل از آشنایی با مدار موتور و بیان مراحل سیم پیچی موتور باید این نکته را متذکر شویم که موتورهای تکفاز شکل‌ها و ساختارهای متفاوتی دارند و ممکن است موتوری که شما در اختیار دارید، با آنچه در این آموزش بررسی می‌شود، متفاوت باشد. البته روند کلی سیم پیچی موتور یکسان است و با یادگیری روند برای یک موتور، میتوانید به اندکی تغییرات، آن را به موتور خود اعمال کنید.
ساختار موتور تکفاز چگونه است؟
قبل از پرداختن به سیم پیچی موتور باید با ساختار کلی موتورهای تکفاز آشنا شویم. موتور تکفاز معمولاً دارای دو سیم‌پیچ است: سیم‌پیچ اصلی با مقاومت بیشتر (برای تولید یک میدان مغناطیسی) و سیم‌پیچ کمکی با مقاومت کمتر (برای تعیین جهت چرخش موتور). خازن نیز معمولاً روی موتور قرار می‌گیرد و مقدار آن برای موتورهای الکتریکی مختلف متفاوت است (برای موتورهای کوچک‌تر در حدود 20 میکروفاراد). همچنین، دو خازن می‌تواند در موتور تعبیه شده باشد: خازن «اصلی» (همیشه متصل، خازن با اندازه کم) و خازن «راه‌انداز» (متصل با کلید گریز از مرکز، خازن با اندازه بالاتر).
شکل زیر مدار موتور الکتریکی تکفاز را نشان می‌دهد.
در تصویر زیر میتوانید خازن راه‌اندازی و خازن اصلی را مشاهده کنید که روی موتور قرار دارند.
در تصویر زیر نیز سیمهای استاتور نشان داده شده است که باید 4 سیم باشند.
برای آشنایی بیشتر با مباحث مربوط به تأسیسات ساختمان، پیشنهاد می‌کنیم به مجموعه آموزش‌های تاسیسات ساختمان مراجعه کنید که توسط فرادرس تهیه شده و لینک آن در ادامه آورده شده است.
- ابزار و قطعات لازم برای سیم پیچی موتور
اگر تجهیزات حرفه‌ای نداشته باشید، سیم‌پیچی و جدا کردن موتور کار بسیار وقت‌گیری خواهد بود. برای سیم پیچی موتور کولر آبی به ابزارهای زیر احتیاج دارید:
- ابزارآلات رایج از قبیل پیچ‌گوشتی، چکش، آچار و…
- پولی برای یاتاقان‌ها
- چیزی مانند اسکنه برای برش سیم‌پیچ قدیمی
- مشعل (یا یک تجهیز گرمایشی دیگر)
سایر مواردی که باید تهیه کنید، عبارتند از:
- سیم مسی برای سیم‌پیچی
- کاغذ عایق سیم‌پیچی
- نخ سیم‌پیچی
- اسپری روان‌کننده (WD-40 یا مشابه)
- لاک سیم
سیم‌پیچی موتور روندی طولانی است و شاید حتی دو روز طول بکشد که آن را انجام دهید، زیرا تمام قطعات قدیمی را باید تعویض کرده و دوباره مونتاژ کنید. در ادامه، مراحل سیم پیچی موتور تکفاز را بیان می‌کنیم.
مراحل سیم پیچی موتور تکفاز
در این بخش، مراحل سیم پیچی موتور کولر آبی را بیان می‌کنیم. دقت کنید که موتور کولر شما ممکن است با موتوری که بررسی می‌کنیم تفاوت‌هایی داشته باشد، اما اصول سیم پیچی موتور کولر آبی تفاوتی ندارد و تفاوت‌ها در شکل ظاهری موتور است.
مرحله ۱: جدا کردن قطعات موتور
تصویر زیر موتور را نشان می‌دهد که مستعمل شده و سیم‌پیچی آن اصطلاحاً سوخته است. ابتدا درپوش محافظ فن موتور را بردارید (موتور شما ممکن است این درپوش را نداشته باشد). معمولاً پوشش با پیچ روی محفظه محکم نمی‌شود، بلکه فقط روی محفظه قرار داده می‌شود. تمام قسمت‌های جداشده موتور را در یک جعبه قرار دهید تا آن‌ها را گم نکنید.
در ادامه، فن موتور را به آرامی گرم کنید و آن را جدا کنید. مراقب باشید که آن را نشکنید. باید بسیار نرم شود. با دو پیچ‌گوشتی بزرگ میتوانید به جدا کردن آن کمک کنید. همان‌طور که در تصویر زیر می‌بینید، فن موتور خراب شده است و ما به یک فن جدید نیاز داریم. پس از جدا کردن فن موتور، گیره را از محور جدا کنید.
موقعیت قرارگیری درپوش‌های موتور را در کنار محفظه علامت‌گذاری کنید (معمولاً شماره‌های 1 و 2 و 3 را در کنار درپوش‌ها قرار می‌دهیم، بنابراین، در مونتاژ آن‌ها به مشکل برنمی‌خوریم). سپس، پیچ‌های درپوش را باز کنید. درپوش موتور را برداشته و در کنار قطعات دیگر در جعبه قرار دهید.
وقتی پوشش را برداریم، مطابق انتظار مشاهده می‌کنیم که یکی از سیم‌پیچ‌های موتور سوخته است (رنگ سیاه و بوی لاک سوخته این سوختگی را نشان می‌دهد). همچنین، متوجه می‌شویم که یاتاقان‌ها نیز خراب هستند (وقتی آن را می‌چرخانید، صدای بلند و ناخوشایندی ایجاد می‌شود).
پیچ‌های درپوش جلویی را نیز باز کنید (همان‌طور که برای درپوش دیگر انجام دادیم). به آرامی درپوش جلویی را همراه با روتور از محفظه اصلی خارج کرده و با سایر قطعات در جعبه قرار دهید.
پیچ‌های درپوش بالایی محظه موتور را باز کنید. درپوش و درزگیر را بردارید و آن را در کنار قطعات دیگر در جعبه قرار دهید. از تأسیسات الکتریکی چند عکس بگیرید و تمام سیم‌ها و گیره‌های برق را بردارید. اگر روی موتور خازن دارد، آن را جدا کنید.
مرحله ۲: خواندن اطلاعات پلاک موتور
در ادامه روند سیم پیچی موتور سعی کنید تمام اطلاعات را از روی پلاک موتور یادداشت کنید. این پلاک در محفظه موتورها قرار دارد و اطلاعات مفیدی روی آن وجود دارد (ولتاژ، جریان، سرعت برحسب دور در دقیقه، خازن و…).
مرحله ۳: تهیه نقشه سیم پیچی
در این مرحله باید نقشه سیم پیچی موتور کولر آبی را تهیه کنیم. اگر نقشه را در اختیار دارید، میتوانید از این مراحل عبور کنید. اما نقشه سیم پیچی چیست؟ نقشه سیم پیچی نقشه‌ای است که به شما در سیم‌پیچی موتور کمک می‌کند. این نقشه نشان می‌دهد که سیم‌پیچ‌های استاتور چگونه به یکدیگر متصل می‌شوند.
ابتدا تعداد شیارها (تعداد شکاف‌های موجود در استاتور) را بشمارید. این موتور که در تصویر زیر نشان داده شده، ۲۴ شکاف دارد.
از یک نرم‌افزار برای نقشه‌کشی سیم‌پیچی استفاده کنید. برای هر شکاف یک مربع رسم کنید (در تصویر زیر از sPlan 7.0 استفاده شده است).
هریک از کلاف‌ها در دو شکاف قرار می‌گیرند. کلافهای سیم‌پیچی استاتور را به نقشه سیم پیچی منتقل کنید.
برای همه کلاف‌ها همین کار را انجام دهید. دقت کنید که در یک شکاف دو کلاف وجود ندارد (اگر سیم‌پیچی تک‌لایه دارید). همه شکاف‌ها باید پر شوند. سیمهای خروجی سیم‌پیچی را علامت‌گذاری کنید (سیم‌هایی که روی بست‌های الکتریکی متصل شده‌اند).
قبل از همه چیز باید سیم‌پیچی سوخته را جدا کنیم. سیم‌پیچی قدیمی را گرم کنید. در این صورت، لاک قدیمی سوزانده می‌شود. اما مراقب باشید که به سیمهای مسی آسیب نزنید. هنگامی که به وضوح می‌بینید کلافهای گرم به هم متصل شده‌اند، یکی از سیمهای خروجی را انتخاب کنید و مسیر آن را با فلش بکشید.
برای جفت سیم دوم خروجی نیز همین کار را انجام دهید.
سیم‌پیچی مشابهی از یک کتاب ماشین‌های الکتریکی به صورت زیر است (البته 180 درجه چرخش دارد). همچنین، میتوانید شکاف‌ه را به صورت دایره رسم کنید و از علامت “x” برای سیم ورودی به شیار و “.” برای سیم خروجی از آن استفاده کنید. اکنون میتوانید مسیر میدان مغناطیسی را ترسیم کنید.
سیمهای کلافهای مختلف را قطع کنید، آن‌ها را بشمارید و قطرشان را اندازه بگیرید. تعداد سیمهای هر کلاف سیم پیچی را روی نقشه بنویسید. اکنون نقشه سیم‌پیچی کامل است.
اگر کلاف شما از 2 سیم موازی تشکیل شده است، میتوانید آن‌ها را با یک سیم جایگزین کنید. قطر یکی از سیمهای دوتایی را اندازه بگیرید. مساحت آن را محاسبه کنید و در 2 ضرب کنید تا مساحت سیم ضخیم‌تر به دست آید. طبق آن قطر سیم جدید را محاسبه کنید که به جای دو سیم باید قرار گیرد.
مرحله ۴: برش سیمهای قدیمی
برای برش سیم‌پیچ قدیمی از چکش و اسکنه استفاده کنید. دقت کنید که به شیارهای ستاتور آسیب نرسانید. میتوانید سیم‌پیچ قدیمی را از یک طرف برش دهید.
مرحله ۵: خارج کردن سیم‌پیچ قدیمی
طرف دیگر سیم پیچ قدیمی را گرم کرده و با استفاده از دیلم آن را بیرون بیاورید. این کارها را برای همه کلاف‌ها انجام دهید.
مرحله ۶: تمیز کردن شیارها
بعد از گرم شدن استاتور، شکاف‌ها را با پیچ گوشتی یا یک میله مناسب تمیز کنید، اما دقت کنید به استاتور آسیب نرسانید.
مرحله ۷: جدا کردن پولی
اگر یکی از پولی‌ها را آن‌ها را دارید، پیچ یا چوب فلزی ایمنی را برداشته و سپس پولی را با با دستگاه کشش از محور بکشید. در صورت نیاز، پولی (نه محور) را با مشعل گرم کنید.
مرحله ۸: جدا کردن درپوش جلویی
روی میز کار را بپوشانید، تا روتور آسیبی به سطح میز وارد نکند. یک قطعه چوب را روی محور روتور قرار دهید و آن را با چکش بزنید تا زمانی که روتور از پوشش جدا شود.
مرحله ۹: جدا کردن یاتاقان‌ها
برای برداشتن یاتاقان‌های دو طرف از کشنده (پولر) استفاده کنید. دقت کنید که نباید به محور روتور آسیب برسانید.
مرحله ۱۰: تمیز کردن محفظه موتور
اگر موتور جرم دارد، باید آن را ساب‌پاشی کنید.
در ساب‌پاشی دقت کنید که به شیارهای استاتور ضربه‌ای وارد نکنید. آن‌ها به راحتی زنگ می‌زنند و خراب می‌شوند.
مرحله ۱۱: کاغذ عایق سیم‌پیچی را آماده کنید
کاغذ عایق را روی میز قرار داده و خط‌کش را روی آن بگذارید و تقریباً 4 میلی‌متر آن را تا کنید. این کار برای این است که کاغذ در شیار حرکت نکند.
طول شیار را اندازه بگیرید و حدود 16 میلی‌متر به آن اضافه کنید (بستگی به نحوه چرخاندن کاغذ دارد). سپس آن را بچرخانید و مطابق تصویر زیر در شیار قرار دهید. از پیچ‌گوشتی برای تا کردن کاغذ استفاده کنید و آن را در جای خود قرار دهید. کاغذ را باید به گونه‌ای قرار دهید که کاملاً متناسب با شیار باشد.
این کار را برای همه شیارها انجام دهید.
مرحله ۱۲: سیم پیچی کلاف
مدل یک کلاف را با یک سیم بسازید تا فضای بیشتری داشته باشد. آن را روی شابلون Winder قرار دهید تا شکل مناسب بگیرد. سپس سیم‌پیچی را شروع کنید (قبلاً تعداد زیادی سیم را در سیم‌پیچ نوشته‌اید). برای سیم‌پیچی میتوانید از طول یکسان برای کلاف‌ها استفاده کنید.
مرحله ۱۳: قرار دادن کلاف‌ها در استاتور
کلاف‌ها را با دقت در استاتور قرار دهید. انجام این کار ممکن است کمی زمان‌بر باشد. به آرامی این کار را انجام دهید تا به لاک سیم آسیبی وارد نشود. کلاف‌ها را بچرخانید تا به خوبی روی شیار مربوطه قرار گیرند.
مرحله ۱۴: اتصال کلاف‌ها به یکدیگر
مطابق نقشه سیم‌پیچی، کلاف‌ها را به یکدیگر وصل کنید. عایق‌بندی را بردارید، سپس سیمهای مسی را لحیم کرده و با هیت شرینک (روکش حرارتی) ایزوله کنید. سیمهای معمولی را با سیمهای سیم‌پیچ انتهایی وصل کنید و آن‌ها را با هیت شرینک جدا کنید.
مرحله ۱۵: بستن کلاف‌ها
در این مرحله از سیم پیچی موتور تکفاز باید کلاف‌ها را با نخ ببنیدید. همان‌طور که در تصاویر می‌بینید، نخ باید به دور کلاف‌ها بسته شود.
همین کار را در سمت دیگر موتور نیز انجام دهید.
مرحله ۱۶: لاک زدن موتور
ابتدا فر را با دمای 100 درجه سانتی‌گراد گرم کنید. سپس، موتور را در آن قرار دهید. هنگامی که موتور گرم می‌شود، همان‌طور که در تصاویر زیر می‌بینید، باید لاک را روی سیم‌پیچ موتور بریزید. در ادامه، موتور را بچرخانید و همان کار را تکرار کنید. سپس، موتور را درون اجاق داغ قرار داده و آن را برای مدت حدود 4 ساعت گرم کنید. موتور را بیرون آورده و لبه آن را تمیز کنید.
مرحله ۱۷: مونتاژ یاتاقان‌ها
اگر یاتاقان‌ها قابل استفاده نیستند، یاتاقان‌های جدیدی براساس قطر آن‌ها تهیه کنید.
محور روتور را با روان‌کننده‌ها روغنکاری کنید و یاتاقان‌ها را روی آن قرار دهید.
بستر یاتاقان‌های دو سمت موتور را روغنکاری کنید. اولین درپوش را روی روتور قرار دهید (واشر فنر را فراموش نکنید). سپس استاتور را قرار دهید و آن را پیچ کنید. بعد از آن، درپوش دوم را در بالای استاتور قرار دهید و آن را پیچ کنید.
مرحله ۱۸: مونتاژ فن موتور
وقتی فن را تمیز می‌کنیم، ممکن است پی ببریم که ترک خورده باشد. برای رفع این مشکل از یک حلقه آلومینیومی روی فن استفاده می‌کنیم.
در ادامه، درپوش فن را در جای خود قرار دهید.
مرحله ۱۹: نصب خازن
همان‌طور که در تصاویر زیر مشخص است، سوراخ‌هایی روی موتور تعبیه کرده و خازن را روی موتور سوار می‌کنیم. سیمهای خازن باید به جعبه اتصال موتور وصل شوند.
مرحله ۲۰: برقراری اتصالات جعبه اتصال
کابل برق را به جعبه اتصال هدایت کنید و آن را محکم کنید.
مرحله ۲۱: نصب پولی
محور روتور را با روغنکاری کرده و روی پولی سوار کنید.
مرحله ۲۲: تست موتور
موتور را وصل کنید و جریان آن را اندازه بگیرید. اگر موتور روان کار می‌کند، نصب به درستی انجام شده است.
سیم‌پیچی موتور الکتریکی به زمان تقریباً زیادی نیاز دارد، به خصوص اگر این کار را برای اولین بار انجام می‌دهید. اما وقتی محصول نهایی را مشاهده کنید، از وقتی که گذاشته‌اید، خوشحال خواهید شد.
در این آموزش، ضمن معرفی کوتاه مدار موتور تکفاز، مطالبی را درباره سیم پیچی موتور تکفاز که در کولر آبی نیز به کار می‌رود، بیان می‌کنیم.
